Waren de oude Grieken kleurenblind?

De epische gedichten van Homerus zijn al eeuwen een geliefd onderwerp voor academici. Bibliotheken zijn erover vol geschreven. Dus toen de Engelse professor en staatsman William Gladstone zeventienhonderd pagina’s over de Ilias en de Odyssee publiceerde, keek niemand raar op.
Wel raar, vond men wat hij te zeggen had. Hoe briljant en belezen Gladstone ook was, en hoeveel vlijmscherpe inzichten hij ook wist op te pennen, er zaten een paar hoofdstukken in die studie van hem die de gemoederen lang heeft bezig gehouden. Vooral de conclusie die hij trok uit een analyse van Homerus’ kleurbeschrijvingen, is eerst met verve verworpen en vervolgens met passie omarmd.
Een man die de zee wijnachtig noemt, schapenvachten als violet bestempelt en de Griekse luchten en zeeën nooit de kleur ‘blauw’ toedicht, kan niet anders dan kleurenblind zijn, vond Gladstone. Terwijl sommigen Homerus’ beschrijvingen juist dichterlijke vrijheid noemden, begonnen anderen geïntrigeerd onderzoek te doen. Op basis van een paar experimenten en heel veel veronderstellingen concludeerde ene Lazarus Geiger dat onze gevoeligheid voor kleuren waarschijnlijk pas in de laatste twee millennia is ontwikkeld. Door onze ogen te trainen, en die training op miraculeuze wijze door te geven aan onze kinderen, konden we de regenboog volgens hem steeds beter zien.
Darwin, die in die tijd zijn theorie over natuurlijk selectie publiceerde, sprak dit soort conclusies uiteraard fel tegen, maar linguïsten luisterden liever niet naar hem: hoe kon je anders verklaren dat de kleurbeschrijvingen van Homerus zo tekortschoten terwijl zijn vocabulaire op andere gebieden zo verfijnd was?
Het antwoord kwam pas toen wetenschappers de kleurgevoeligheid van de nobele wilden gingen testen. En wat bleek? Inboorlingen in Afrika konden de Westerse kleurstaafjes feilloos categoriseren – ze hadden alleen geen woorden om al die diverse kleuren te benoemen.

Guy Deutscher schreef het boek Through the language glass (2010) waarin hij zich afvraagt of de taal de spiegel is van de samenleving en of een taal kan beïnvloeden hoe je denkt; zeer interessant voor iemand die buiten haar taal woont en weleens in een andere dan haar moedertaal schrijft. Maar het boek geeft helaas weinig antwoorden. Gelukkig bevat het wel grappige en goed gedocumenteerde verhalen zoals het bovenstaande. Ik zal de Odyssee een volgende keer met andere ogen lezen.